حج؛ آموزش سیاسی برای مقابله با تفکر ناسیونالیستی
تاریخ انتشار: ۲۴ خرداد ۱۴۰۲ | کد خبر: ۳۷۹۸۳۶۲۹
حجت الاسلام طباطبایی در یادداشتی به تبین جایگاه حج در اندیشه سیاسی اسلام پرداخته و از منظری جدید این موضوع را مطرح کرده که چگونه نظم نوین جهانی در قالب تفکر ناسیونالیستی،برای خود دستگاهی شبه دینی ایجاد کرده است. - اخبار ویژه نامه‌ها -
خبرگزاری تسنیم- حجت‌الاسلام حجت الاسلام علیرضا طباطبایی
چنانکه در قسمت نخست بیان شد، از دیدگاه اسلام «امت» باارزش‌ترین بنیاد تقسیم‌بندی جوامع بشری است.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
آنان در یک دوره آموزش سیاسى مى‌آموزند که طرح امت اسلامی، با وجود این همه عوامل تفرقه‌انگیز و جدایى، چگونه قابل عمل است. اما پایه دوم نظام امامت و امت، جایگاه امام در این نظام است که جایگاه و تجلی امامت در اعمال حج نیاز به بازخوانی دارد.
«امام» از ریشۀ «ام‌م» به معنای قصد و آهنگ کردن گرفته شده است و به پیشوا، سرپرست و مقتدا امام گفته می‌شود.
«امام کسی است که به او اقتدا می‌شود». واژۀ امام با امت دارای یک ریشه بوده و معنای قصد کردن در آن نهفته است. از این رو در تعریف امت گفته شده هر جماعت و گروهی که امری آنها را گردهم آورد؛ خواه دین واحد، یا زمان یا مکان واحد.
بنابراین «امام» عبارت است از فردی که پیشاپیش گروهی قرار گرفته و دیگران به او اقتدا کرده و از وی پیروی می‌کنند و «امت» آن گروه به هم پیوسته‌ای است که بر محور یک وجه مشترک گرد آمده و قصد واحدی دارند.
با توجه به معانی واژگان امت و امامت، نظام امامت-امت اینگونه تعریف می‌شود: «جامعۀ انسانی‌ای که همۀ افرادی که در یک هدف مشترکند، گردهم آیند تا بر اساس یک رهبری مشترک، به سوی ایدهآل خویش حرکت کنند.»
این نظام دارای سه ویژگی اساسی است: اشتراک در هدف، رفتن به سوی هدف و لزوم رهبری و هدایت مشترک.
چون امت و امامت از ریشه‌ای واحدند، از درون مفهوم امت راهی به تعریف امامت باز می‌شود. بنابراین، امامت عبارت است از هدایت این امت، به آن هدف. به دیگر بیان، مسلمانان زمانی امت واحده خواهند داشت که به لحاظ سیاسی، اقتصادی و نظامی متحد باشند و دارای حاکمیت مرکزی باشند که در مواجهه با مسائل به آن قدرت مرکزی رجوع کنند.
براساس اصل ایدهآلِ «دولت واحد جهانی اسلام» بر پایۀ «نظام امامت-امت» تمام معتقدان به دین اسلام باید تحت حاکمیت یک دولت مرکزی درآیند و گسترۀ حکومت اسلامی به بلندای حضور امت اسلامی باشد.
مرز بلاد اسلام با بلاد کفر را دامنۀ زیست بوم مسلمانان تعیین می‌کند؛ نه اختلاف زبانی یا وجود ناهمواریهای طبیعی و نه حتی مرزهای بین المللی.
از آثار نظام امامت-امت این است که به محض مهاجرت یک مسلمان از وطن غیر اسلامی و ورودش به سرزمین اسلامی– به قصد اقامت در آن- او تبعه تمام عیار دولت اسلامی می‌گردد و دارای حقوقی همانند سایر شهروندان مسلمان خواهد شد.
گرچه پس از رحلت پیامبر اعظم(ص) این نظام در جایگاه واقعی قرار نگرفت اما این نوع نظام با قرائت‌های مختلف فِرَق اسلامی در نظر و عمل تا سدۀ نوزدهم وجود داشته است.
عدم نقش وابستگی و تعلق فرد به سرزمین تحت حکومت بالفعل، در دوره‌های بعدی و خلافت‌های هم‌زمان دولت‌های متعدد اموی در غرب جهان اسلام، فاطمیان در مصر و عباسیان در شرق نیز همچنان برقرار بود و مردم مسلمان خودی محسوب شده و محدودیتی برای رفت‌وآمد و اقامت آنان –از انواع محدودیت‌هایی که برای بیگانگان وجود داشت- مشاهده نمی‌شد و هر مسلمانی که به قلمرو آنان وارد می‌گشت، همچون مسلمانان مقیم، اتباع دولت اسلامی محسوب می‌شده‌اند.
این امر حتی در خلافت عثمانی، برقرار بوده است؛ تا آنجا که «در حقوق عثمانی چنین آمده بود: هر مسلمانی به محض ورود به قلمرو عثمانی شهروند محسوب شده و بر پایۀ برابری و مساوات، از همه گونه حق شهروندی برخوردار می‌گردد.»
تنها پس از قرن19 و تحت تأثیر حقوق اروپایی است که مفهوم تابعیت از ملاحظات مذهبی جدا شد و قوانین تابعیت بر اساس معیارهای زادگاه و اقامتگاه و بر مبانی قومیت و ملیت شکل می‌گیرد.
در سدۀ نوزدهم که استعمارگران به مسلمانان حمله کردند و با فروپاشی امت اسلامیِ باقی‌مانده در امپراتوری عثمانی و بر پایۀ نظم نوین ایجاد شده از قرارداد وستفالی، نظام‌های متعدد دولت-کشور در بلاد مسلمانان پدید آمد.
بنابراین، ناسیونالیزم به اشکالی که امروزه دیده می‌شود، در مشرق زمین سابقه نداشته است. در حقیقت، در دنیای دولت-کشورها، ناسیونالیسم به عنوان ایدئولوژی جای بسیاری از کارکردهای دین را می‌گیرد؛ به عنوان نظامی عقیدتی، جهانبینی خاصی که حاکی از برتری و اولویت قومی مشخص است، به فرد القا می‌کند و با ایجاد مقدساتی چون پرچم، سرود ملی، احترامات نظامی، سمبلهای قومی و مناسک دولتی و نظایر آنها، برای خود دستگاهی شبه دینی به وجود می‌آورد و مناسک و احترامات مذکور، همانند تکالیف دینی، به صورت روزمره تلقین و تکرار می‌شوند.
بدین ترتیب اعتقادات دینی به عقائد درجۀ دوم تنزل داده می‌شوند. حال آنکه پیش از دولت– ملتها، احساس همبستگی بیشتر ناشی از عقائد دین بود. به همین برهان است که امام خمینی (ره) فرمودند: «من مکرر عرض می‌کنم این ملیگرایی اساس بدبختی مسلمین است.» (امام خمینی، 1378، ج21، ص403)
از طرف دیگر امت بی امامت نمی‌شود و در واقع امت وقتی معنا می یابد که تحت زعامت و هدایت امام، به سمت هدف خود حرکت کند. لذا از این نظر در خود اصطلاح امت، وجوب و ضرورت امامت نهفته است.
گویى پایان حج حرکت امت و رهبرى امام است که امّت با نیرو گرفتن از مناسک حج تمامى امکانات و قدرت خود را در اختیار رهبرى مى گذارد تا امت، امام را پیروز کند و امام نیز در نهایت، امت را.
اینکه امام على (ع) فرمودند: «خداوند واجب نمود... حج را تا تقویت دین باشد.» و در بیانی دیگر فرمودند: «ترک حج بیت الله سبب هلاکت و نابودى امّت است.» و امام صادق (ع) مى فرمایند: «مادام که کعبه برپاست، دین نیز پا برجاست.» بدین سبب است که هدف دین، هدایت و به کمال رساندن انسان است و این امر منحصرا در بستر نظام امامت و امت امکان پذیر است.
از آنجا که حج تجلی بخش نظام امت و امت است، از این روست که قوام دین به قوام کعبه بستگی دارد. چنانکه به سبب تجلی امامت و امت در حج امام علی (ع) به رهبران بعد از خود و مسلمانان هشدار مى دهد که اگر حج احیا نشود، عزت و شخصیت وسیادت خود را در برابر بیگانگان را از دست خواهید داد و در میان ملل به حساب نخواهید آمد.
در پایان ذکر این نکته لازم است که مراسم و مناسک حج باید به گونه اى برگزار گردد که در جریان آن، انتقال فرهنگهاى ملل مسلمان و ارتباط فیما بین موجودیتهاى فرهنگى و میراثها و هویتهاى ملى، بر اساس تفاهم منطقى بر قرار گردد و زمینه تعاون و مشارکت فرهنگى به منظور آشنایى با فرهنگ و هویت اسلامى و شناخت ارزشهاى ثابت و خصایص متکى به فطرت یگانه فراهم شود و راه تبیین و تطبیق قلمروهاى فرهنگهاى اختصاصى ملتها و آثار آن بر اساس معیارها و موازین اصیل فرهنگ مشترک اسلام گشوده گردد.
تعصبها و قومیتها و بالاخره معیارهاى غیر منطقى که در میان فطرتهاى انسانى تفرقه افکنده است، از جامعه بزرگ اسلامى رخت بر بندد و عموم مسلمانان جهان از اسارتى که استعمار غرب، تحت عنوان «ناسیونالیسم و احیاى فرهنگ ملى»، بر آنها تحمیل نموده است رهایى یابند.
انتهای پیام/منبع: تسنیم
کلیدواژه: نظام امامت امت و امت بر اساس
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.tasnimnews.com دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «تسنیم» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۷۹۸۳۶۲۹ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
رئیس شورای اطلاع‌رسانی دولت: کشور به مدت یک دهه دچار عقب‌ماندگی شده بود
رئیس شورای اطلاع‌رسانی دولت با تاکید بر اینکه آواربرداری از یک خرابی ۱۰ساله زمانبر است، گفت: کشور به مدت یک دهه دچار عقب‌ماندگی شده بود و در چند سال متمادی درگیر تورم بالای ۴۰ درصد بود اما دولتِ مردمی تمام اینها را ساماندهی کرد، نرخ تورم و رشد نقدینگی را به شدت کاهش یافت.
به گزارش ایرنا، «سپهر خلجی» رئیس شورای اطلاع‌رسانی دولت، با اشاره به سخن‌پراکنی برخی رسانه‌ها که با بیان عباراتی همچون «دولت کجاست؟» سعی در کمرنگ نشان دادن دستاوردهای دولت سیزدهم داشتند، گفت: آنها که می‌گویند نقش دولت کجاست باید به این اقدامات توجه داشته باشند. تورم کشور در فروردین ماه وارد کانال ۳۰ درصد شد، این در حالی است که در سال گذشته نیز شاهد کاهش تورم بودیم و اما کاهش آن به کانال ۳۰ درصد دستاورد
آواربرداری از خرابی ۱۰ساله زمانبر استوی با تاکید بر اینکه آواربرداری از یک خرابی ۱۰ساله زمانبر است، تصریح کرد: کشور به مدت یک دهه دچار عقب‌ماندگی شده بود و در چند سال متمادی درگیر تورم بالای ۴۰ درصد بود اما دولتِ مردمی تمام این کارها در ۲ سال و نیم انجام داد، نرخ تورم به میزان قابل توجهی کاهش یافت، رشد نقدینگی به شدت کاهش یافت از بیش از ۴۰ درصد به ۲۴ درصد رسید.
رئیس شورای اطلاع‌رسانی دولت با تاکید بر اینکه نیم نگاهی به این دستاوردها نشان می‌دهد که دولت نقش سیاستگذاری و اجرایی خود را به خوبی انجام می‌دهد، بیان داشت: سیاست‌های تبیین شده با همین رویکرد فعلی در حوزه‌های اقتصادی و بین‌المللی و با قوت در حال پیش رفتن است. نمونه آن سفر رئیس جمهور به پاکستان و سریلانکاست که اتفاق بسیار مهمی است پاکستان یکی از همسایگان مهم ماست که پیوندهای فرهنگی بسیار و ناگسستنی با یکدیگر داریم. در پاکستان شاهد استقبال بی‌نظیر از رئیس‌جمهور بودیم که این نیز پیام مهمی به همگان مخابره کرد.
قادریم در تحولات منطقه‌ای سیاست‌های خود را اجرا و اعمال کنیمخلجی افزود: پروژه عظیمی که در سریلانکا رقم خورد نیز نشان داد که جمهوری اسلامی این توان را دارد که در حوزه تحولات منطقه‌ای سیاست‌های خود را اجرا و حتی اعمال کند.
اعلام کرد: در طول ۲ تا سه هفته گذشته اقدامات بسیار مهمی در سطح ملی و بین‌المللی انجام دادیم که اینها به اتکا پشتوانه مردم بوده است، شما دیدید که جمهوری اسلامی ایران در مسائل منطقه‌ای با اتکا به ظرفیت مردم و به اعتماد و پشتوانه مردم در مقابل زورگویی و جریان سلطه با اقتدار ایستاد.
وی با تاکید بر اینکه اقدام نیروهای مسلح کشورمان بسیاری از مناسبات و تحلیل‌های مرتبط با موضوعات بین‌المللی را تغییر داد، افزود: تمام دنیا، اعم از دوست و دشمن پیام پاسخ مقتدرانه جمهوری اسلامی ایران را دریافت کردند و این نتیجه یک انسجام و وحدت کلمه است که امروز در ارکان مختلف نظام وجود دارد و به حمدالله دولت نقش مهمی در کمک به همه این مباحث دارد.
خلجی تصریح کرد: در همین ایام که شرایط بین‌المللی دستخوش تغییراتی بود، رئیس جمهور به استان سمنان رفتند؛ این موضوع حاکی از این است که همه چیز در حال تدبیر است و بعد استقبال مردم را می‌بینید و ادامه پیدا کردن سفر ایشان از یک روز به دو روز و ادامه سفر به شهرستان دامغان، یک پیام روشنی برای همه طرف‌ها داشت. در بسیاری از کشورها با اتفاق کمترین مسائل امنیتی سفرها را لغو می‌کنند اما اینجا در اوج اقتدارآفرینی ارکان نظام علیه دشمن، آیت الله رئیسی به توسعه و پیشرفت استان سمنان و کشور توجه دارند و لذا تمام سفرهای از قبل پیش‌بینی شده مطابق برنامه انجام می‌شود.
مردم پشتوانه نظام هستندرئیس شورای اطلاع‌رسانی دولت افزود: درهمین ایامی که جمهوری اسلامی اراده کرد که پاسخ دشمن را قاطع و اثربخش بدهد، بسیاری از مسافرت‌های مسئولان و سران کشورها لغو شد. اینها همه پیام است و نشان می‌دهد که جمهوری اسلامی مطابق فرمایش حضرت آقا از نظر ساخت درونی نظام و ظرفیت‌های بزرگ و اعتمادی که نظام به پشتوانه مردم دارد کارها در حال جلو رفتن است.
خودکشی از رزیدنتها به پزشکان رسیده؛ چرا دکتر سمیرا آلسعیدی خودکشی کرد؟/ «خودکشی پزشکان بهمثابه یک انتحار اجتماعی است»